Home

Themanummer Protestants Nederland belicht visuele kanten van geloof en kerk

“Geloof is uit het gehoor, maar zintuigen doen óók mee”

Het is oer-protestants om ernst te maken met de Bijbelse gedachte dat het geloof door het gehoor is en het gehoor door het Woord van God. Tegelijk weten we dat de mens een zintuiglijk wezen is dat zijn geloof op zichtbare wijze beleeft. De kunst en de liturgie laten hier veel voorbeelden van zien. We zijn door en door lichamelijke wezens.

Het beeld heeft iets ongemakkelijks voor een protestant. We herinneren aan de recente discussie over een Mariabeeld in de kerk. Niet voor niets kennen we in het Oude Testament een beeldverbod. Dat beoogt de verering van de ene God veilig te stellen, stelt dr. Hans van den Herik in het themanummer van Protestants Nederland “De Bijbel verbeeld”. Dr. Alfred Bronswijk, recent gepromoveerd op het beeld in de geschiedenis van de kerk, vindt dat protestanten met het badwater ook het kind hebben weggegooid. Hij nuanceert het beeldverbod en pleit voor een herwaardering van de christelijke beeldende kunst.

Het bloed kruipt waar het niet kan gaan. Hoewel Calvijn waarschuwde tegen een onzuiver en onrechtmatig gebruik van kunst, stond hij er in principe positief tegenover, betoogt kunsthistorica Marleen Hengelaar-Rookmaker.

We kennen de befaamde Beeldenstorm van 1566. Redactielid Tera Voorwinden schrijft er uitvoerig over. Al snel na deze storm, die als een wervelwind door de Lage Landen trok, stonden gereformeerden echter weer open voor de visuele aspecten van het geloof. Jacolien Wubs, recent gepromoveerd op tekstborden en tekstschilderingen in kerken, laat zien hoe gereformeerden het geloof, uiteraard binnen hun kaders, op een zichtbare manier wilden overbrengen. Uit een vorig jaar verschenen Kunstbijbel zien we dat na de heftige Beeldenstorm er volop religieuze schilderijen werden geproduceerd, waarbij Bijbelse taferelen op een vrije en expressieve wijze werden afgebeeld.

Hoe kijkt een rooms-katholiek tegen de beelden aan? Wouter van Voorst, vorig jaar van protestant katholiek geworden, stelt dat het Woord meer aspecten heeft dan alleen het verbale. De menswording van Christus is de reden waarom katholieken het tweede gebod niet in letterlijke zin houden.

Geen nummer over kunst als we niet een kunstenaar zélf aan het woord laten. Voor christen-kunstenaar Jan van ’t Hoff kunnen beelden een opstapje zijn om het Woord wat dichterbij te brengen. De oude monumentale kerken zijn mooie plekken om te exposeren, omdat daar vaak niet-gelovige mensen binnenkomen met interesse voor het monument.

Dat de kunst ook van het Bijbelse pad kan afbrengen, laat ds. Anne van der Sloot, bestuurslid van Protestants Nederland, zien in zijn artikel over het verschil tussen christelijke en moderne kunst. Het criterium voor echte christelijke kunst is het geloof in Christus. En dat ook moderne mensen toch niet los van God zijn, bewijst de wereld van de games die vol verwijzingen naar de Bijbel en de christelijke traditie is, zo stelt cultuurtheoloog Frank Bosman, kenner op dit terrein.

Het themanummer van Protestants Nederland staat dit keer bol van kunst en cultuur. Een kleurrijk nummer wat illustraties en afbeeldingen betreft. Het visuele is niet meer dan een voertuig voor de inhoud van het geloof, maar we kunnen kennelijk niet zonder, aardse wezens als we zijn. Protestants Nederland wenst lezers niet alleen veel lees- maar ook veel kijkgenoegen!

Vooruitblik Themanummer maart 2022:

Traditie: inspiratiebron of ballast?
Protestantisme tussen conservatisme en vernieuwingsstreven