Home

Vijftig jaar het Getuigenis: Blijvend profetisch spreken van de kerk

Revolutie in de kerk. Dat was het precies vijftig jaar geleden in de Nederlandse Hervormde Kerk. De maatschappijkritische theologie voerde in de jaren zestig de boventoon. Het moest in de prediking vooral gaan over de politieke en maatschappelijke problemen in deze wereld. Het antwoord hierop was een even revolutionair protest in het Getuigenis van 1971, ondertekend door vertegenwoordigers uit de breedte van de Hervormde Kerk. Het Getuigenis behelsde een vlammend protest tegen het opgaan van het Evangelie in medemenselijkheid en de verpolitisering van het leerstuk van de verzoening.

Protestants Nederland besteedt in een themanummer aandacht aan dit geruchtmakend manifest. Er stak een enorme storm op na publicatie ervan. Vele reacties volgden, waaronder tienduizenden adhesiebetuigingen, talloze artikelen en (forum)gesprekken, voor de radio en televisie. “Het gíng ergens over”, zegt de nog enige levende ondertekenaar van het spraakmakend manifest, dr. ir. Jan van der Graaf, in dit nummer. We spreken met hem over deze bewogen en hectische tijd waarover hij heel wat interessante dingen weet te vertellen omdat hij dicht bij het vuur verkeerde en de correspondentie over het Getuigenis verzorgde.

De achtergrond van het Getuigenis ligt in de ontwaking van de Nederlandse Hervormde Kerk na de Tweede Wereldoorlog. De kerk kreeg in 1951 een nieuwe kerkorde die het Algemeen Reglement van 1816 verving dat de kerk had belet vrij en onafhankelijk van de staat bijeen te komen. De Hervormde Kerk maakte ernst met haar roeping in de naoorlogse crisis en beoogde een (her)kerstening van de samenleving. De kerkorde van 1951 stelde daarom het apostolaat (gericht op zending) vóór het belijden. Maar inhoudelijk werd de term apostolaat niet doordacht, zo betoogt dr. Reinier van Kooten. De kerkorde was oprecht bedoeld om de wereld bij de kerk te brengen, maar door de barthiaanse invulling heeft het apostolaat een groot deel van de kerk in de wereld gebracht.

Het Koninkrijk van God: is het al aangebroken, in het hier en nu, of staat het nog uit? Het ging bij voor- en tegenstanders van het Getuigenis uiteindelijk om een specifieke interpretatie van het Koninkrijk Gods, zo zet prof. Martien Brinkman uiteen. Zijn conclusie: “Beide partijen overdreven daarbij nogal in het punt dat ze wilden maken.”

Missioloog dr. Jan van Doleweerd typeert een christen als een getuige die “naar voren treedt” en “voor iemand opstaat” (Luk. 16:28; Hand. 2:40). Getuigen is een opzettelijke daad onder de leiding van de Heilige Geest, gericht op de erkenning van Jezus Christus als Heer. Daarbij hebben we andere christenen in de mondiale kerk nodig en is er geen plaats voor een introverte houding.

De Utrechtse oud-missioloog prof. Jan Jongeneel schreef een boek over het protestantisme dat hij typeert als een beweging van protest en getuigenis. Het Getuigenis van 1971 was een protest tegen ontwikkelingen in de kerk en getuigde van moed om te zeggen waar het op staat. “Protestanten blijven door de eeuwen ook getuigen, al is de vorm steeds anders”, zegt hij in een interview.

We leren ook graag van proteststemmen uit het verleden. Het Getuigenis is wel eens vergeleken met de Barmer Thesen van 1934, een vlammend protest tegen het Duitse naziregime. De Duitse predikant Fritz Müller (1889-1942) keerde zich tegen de nazi-ideologie in kerk en samenleving, zo beschrijft A. B. Goedhart. Zijn verweer tegen de diabolische machten van zijn tijd kostte hem het leven, omdat hij getrouw wilde blijven aan Gods Woord en het getuigenis van Jezus Christus.

Het themanummer is voor  € 8,50 (inclusief porto) te bestellen bij de administratie van Protestants Nederland: Rinus Slingerland: mslingerland@kliksafe.nl (of tel. 0182-537470).

Een jaarabonnement (10 exemplaren) kost € 32,50.

Voor meer informatie over Protestants Nederland kunt u zich richten tot hoofdredacteur Klaas van der Zwaag (info@protestantsnederland.nl).

Vooruitblik

Themanummer augustus/september: Van ophouden weten. Leven in een turbulente wereld. Historische en actuele reflecties op de waarde van rust en bezinning in onzekere tijden.

Een eerste kennismaking met een geheel vernieuwd Protestants Nederland!

Themanummer oktober/november: Reformatie en kerkelijke eenheid. “Ik geloof één heilige, katholieke en apostolische Kerk.”