Home

Themanummer Protestants Nederland belicht actualiteit van gereformeerde spiritualiteit

Onderwijs: speerpunt van het protestantisme

Themanummer Protestants Nederland naar aanleiding van einde schoolstrijd 100 jaar geleden

Klaas van der Zwaag, hoofdredacteur Protestants Nederland

Dit jaar, anno 2022, is het precies 100 jaar geleden dat er een einde kwam aan de tachtig jaar durende schoolstrijd. Vanaf de aanvraag voor de eerste vrije christelijke school te Nijmegen in 1842 duurde het tot 1922 voordat het bijzonder onderwijs werd gelijkgesteld aan het openbare. Deze mijlpaal ging gepaard met dankdiensten.

Reden voor Protestants Nederland om uit te pakken met een themanummer over onderwijs onder het motto “speerpunt van het protestantisme”. De ontwikkeling en voortgang van de Reformatie in de 16e eeuw laat zich niet denken zonder de hervorming van het onderwijs, zo toont redactielid Christa Boerke aan. Sterker nog: De Reformatie begon feitelijk niet in de kerk, maar in een onderwijsinstelling: de universiteit van Wittenberg, waar Maarten Luther hoogleraar was.

Maar ook lang daarvoor was onderwijs een belangrijk facet van Jodendom en christendom. Het Jodendom spreekt eigenlijk niet zozeer van een onderwijsvrijheid maar veel meer van een plicht tot onderwijs, zo betoogt rabbijn Lody van de Kamp. En de Vroege Kerk kende volgens prof. Paul van Geest al een diep-geestelijk proces van vorming in de christelijke leer in de zogeheten mystagogie: het (proces van) ingewijd worden in de goddelijke mysteriën of het mysterie van God.

De naam van Groen van Prinsterer is onlosmakelijk verbonden met de ‘onderwijskwestie’ uit de negentiende eeuw. Door zijn nadruk op de oude vrijheden van de Republiek zag Groen scherp waar de “vrijheid van onderwijs” om zou moeten draaien: daadwerkelijke vrijheid van burgers en kerken om onderwijs vorm te geven naar eigen overtuigingen. In de huidige liberale context is Groens erfenis opnieuw hoogst actueel, zo betoogt Gertjan Schutte, die werkt aan een wetenschappelijke biografie van Groen van Prinsterer.

Prof. Fred van Lieburg zoomt in op de publieke functie van het reformatorisch onderwijs. De constructieve houding jegens het openbare onderwijs heeft oude, ook gereformeerde, papieren, stelt de VU-hoogleraar. Dr. Gijsbert Leertouwer promoveerde op democratische legitimiteit in het onderwijsbestuur. In een interview stelt hij dat de huiver van christelijke scholen voor directe invloed van ouders historisch onterecht is. De angst die christelijke scholen de laatste decennia hebben voor democratisering van het schoolbestuur is volgens hem meer rooms-katholiek dan protestants.

Christelijke scholen bestaan niet, wel christelijke docenten, zo luidt de prikkelende stelling van onderwijsbestuurder dr. Kees Boele. Het zou volgens hem heilzaam zijn als christelijke docenten en leidinggevenden “die al jaren in de quasi-veilige zuil werken eens zoutend zout gaan worden in een niet-christelijke school.”

Het nummer biedt diverse bijdragen van onderwijskundigen en pedagogen. Prof. Bram de Muynck (De Driestar, TUA) zoomt in op “nabijheid”, een cruciaal gegeven in het christelijk onderwijs. De kersverse TUA-promovenda Petronelle Baarda laat zien hoezeer leerkrachten in het onderwijs de zogeheten positieve psychologie kunnen inzetten om hun leerlingen te laten opbloeien.

Kortom, een gevarieerd nummer dat het onderwerp onderwijs zowel vanuit historisch als actueel perspectief tegen het licht houdt. Neem en lees en laat u en jou onderwijzen!

Vooruitblik Themanummer november:

Rome en Reformatie: status quo of blijvend debat?

Op weg naar 100 jaar Protestants Nederland.